Discours de la Coupo

Discours de la Coupo

Brageirac

21 de mai 2018

Gènti Rèino,

Moussu lou Maire,

Car Felibre,

Nous sian acampa en ribo de Dourdougno ounte li troubadou coungreièron la pouësìo, ounte nosto rampelado s’endevèn emé la souleiado de la primo. La generouso Dourdougno, lindo e siavo rasseguro, carrejo dins sis aigo tout lou dedu de l’istòri, li resson di pouèto brageiraqués, li resson de sa lengo, de la lengo d’o.

Vo, soulamen quinge an après sa proumiero Santo-Estello, nous veici tourna-mai à Brageirac. Nous veici aculi à bras dubert pèr soun maire, moussu Daniè Garrigue qu’a vougu, entestardi, reçaupre tourna-mai la Coupo au siéu ; ço que me permet de dire qu’istan toujour candi davans l’afougamen que segnourejo en Perigord. Sènso èstre en rèn descounvenènt, bèn au countràri, dirai que lou Perigord fuguè toujour un pau la desmesuro de l’envanc felibren ! Coume pas èstre amiratiéu davans li milié de persouno que tóuti lis an acourron à la felibrejado dóu Bournat ? Coume pas èstre espanta quouro en 1947, la pèço de Marcèu Fournier « L’ome que vendè sa femo », èro jougado davans dous menistre e tres milo persouno ? Coume pas èstre esbalausi davans li pieloun felibren auboura dins lou pargue Gamenson à Perigus, o encaro, coume pas èstre candi davans lou noumbre de carriero que porton lou noum de Frederi Mistral en Dourdougno ? À l’aflat de la reneissènço prouvençalo, lou Perigord tèn uno plaço de trìo dins l’espandido felibrenco.

Sarié mau eisa d’enumera tout ço que fai bello provo d’aquel envanc d’uno Mantenènço di mai alunchado de Maiano. Mai qu vòu un pau furna dins lis escri e l’istòri s’avisara lèu di resoun, de la counsideracioun pourtado en Perigord au Mèstre de Maiano, di relacioun qu’an farga li liame, dis ate fort que se soun coumpli entre Mistral e li felibre dóu Bournat, entre li felibre dóu Bournat e Mistral dins la seguido de ço qu’apelan lou miracle de Font-Segugno.

Alor, aqueste 21 de mai 2018, ramenten-nous, « L’astre s’encapitè qu’un dimenche flouri, lou 21 de mai 1854, en pleno primavero de la vido de l’an, sèt d’aquéli pouèto s’anèron trouva ‘nsèmble au castèu de Font-Segugno. À taulo, se parlè mai, coume èro l’abitudo, de ço que faudrié pèr tira noste lengage dóu cativié mounte jasié, despièi que, trahissènt l’ounour de la Prouvènço, li moussu l’avien redu, pecaire, à servi mèstre ». Se coungreiè em’aquéli mot, l’ate foundadou dóu Felibrige.

De la desiranço espremido pèr li primadié, i’a-ti quaucarèn de chanja ? Noun ! Car felibre, rèn de nòu souto lou soulèu ! Lou cativié demoro mai ferme que jamai. Pèr lou refourti encaro, veici pas qu’an imagina la creacioun d’un cèntre qu’aura pèr toco la prouteicioun de la lengo franceso, ço que sarié rèn s’aguèsson pas l’idèio de l’istala dins lou castèu de Villers-Cotterêts. Aqui meme ounte en 1539 se signavo l’ourdounanço que dins la memòri couleitivo rèsto ligado à la generalisacioun dóu francés e l’avalimen dis àutri lengo de Franço, alor qu’impausavon simplamen la fin dóu latin dins lis ate óuficiau.

En paralèle d’aquelo iniciativo e de la reacioun qu’entrino, fau signala un tèste de Savié North, que fuguè delega generau à la lengo franceso e i lengo de Franço, pareigu dins un catalogue d’espousicioun dóu Mucem. N’en dis long sus noste quasimen impoussible coumbat contro l’orbo Republico que regis l’astrado di lengo terradourenco. L’analiso de Savié North es istourico, sènso coumplasènço, óujeitivo e, fau apoundre, tristo, bèn tristo pèr tóuti aquéli que refourtisson l’idèio felibrenco, la seguisson e ié fan fisanço despièi 1854.

North escriéu : « Nul pays n’a historiquement cherché, autant que la France, à faire coïncider la langue du pouvoir et le pouvoir de la langue sur un même territoire. Une date illustre symboliquement cet effort ; 1539. L’ordonnance de Villers-Cotterêts, dont les articles concernant la langue française n’ont jamais été abrogés… Contre le latin, qui dissout la singularité linguistique du pays dans un universel religieux, et contre les langues qualifiées aujourd’hui de « régionales », coupables d’opposer à la souveraineté de la capitale les particularismes bretons ou occitans, le geste régalien place le français au cœur de la construction de la nation, dont l’unification politique et l’unification linguistique (du moins dans l’exercice des droits et l’accomplissement des devoirs qui caractériseront ce qu’on nommera plus tard « la vie publique » devront désormais aller de pair. Et si la langue française n’achèvera de s’imposer sur le territoire national qu’au XXe siècle, avec son inscription symbolique dans la Constitution de la Ve République (« la langue de la République est le français », article 2), c’est bien l’État -dans le processus plusieurs fois séculaire faisant du français un des éléments constitutifs de l’identité culturelle, de l’unité nationale et de l’égalité des citoyens devant la loi- qui jouera le rôle central ».

Avèn pas d’autro chausido que de coustata la realita d’aqueste prepaus. Un prepaus que nous buto, après tant d’annado de tiro-alongo, à asata au miés nòsti revendicacioun, à asata nosto refleissioun au tèms de vuei, bessai, tambèn, à asata nosto ideoulougìo i principe de la vido atualo, mai sènso jamai rèn renega de noste passat, de nòsti predecessour, de nosto grandour. I’a de-segur de biais nouvèu d’enventa pèr cambia la vesioun qu’an de nautre despièi Paris e pèr faire evouluna uno situacioun vesiblamen enfrenado pèr lou founciounamen meme de nòstis istitucioun.

Car felibre, en 2018, cènt-cinquanto an après que Mistral aguè larga, soun famous discours « Ço que Voulèn », aquéu rèsto toujour autant d’atualita. Quouro Mistral s’esclamè : « Mai, n’i’a que van dire : Cigalo de la terro, aucèu campèstre, que nous voulès, vejan, emé vòsti cansoun, au mitan d’aquesto epoco atravalido e maucourado e mau-graciouso ? ». Sian-ti dins uno situacioun despariero ? I’a-ti vertadieramen quaucarèn de chanja ? L’envirouno poulitico, soucialo, culturalo es-ti diferènto ? N’en doute.

Demoro sèmpre lou meme escor pèr lou racinun nostre, lou meme mesprés pèr nosto lengo, pèr nosto propro istòri e, mai que mai vuei, avèn pas de rougi davans degun, avèn de reprendre noste rèng e tout faire pèr recounquista noste ounour. Mounte i’a plus qu’uno póusso prouvincialo, aguen la croio, dins la fidelita mistralenco, de vèire reflouri nòsti ciéuta dins ço qu’an de verai e de plus precious.

Pamens, mau-grat la fe, la voulounta e nòsti dous pantai, es de redouta que la pousicioun de l’Estat noun changèsse pas avans bèn long-tèms, à mens que dins un rai de clar-vesènço, li catau o àutri decidaire s’avisèsson enfin dóu bèn founda de la pensado mistralenco, de la capacita de ié vèire l’anamen de la vido-vidanto autramen. Dins un tressaut salutàri, poudèn imagina que ié pescarien à bèl èime touto la sustànci necito pèr fin que la manivello nous virèsse plus tóuti au meme biais.

Es bèn malurous de lou coustata, mai la sauvo-gàrdi de nosto lengo es devengudo, au fiéu dis an uno eresìo pèr forço ciéutadan e, d’à cha pau segoundàri pèr de mouloun de mounde de nòsti mitan. Poudèn d’aiours deploura que pas manco un pounchoun de moubilisacioun ié caupe.

Alor, ausarian pensa, emé satisfacioun o regrèt, o sènso franjo, que lou Mistralisme, éu, es mai impourtant, mai federatour, mai pourtaire d’esperanço que la lengo elo-memo ?

Souloumbrouso realita de coustata que l’aparamen, la pratico, la couneissènço, l’ensignamen de la lengo noun es plus vuei la primo necessita dins l’esperit dis estajan emai, lou fau-ti avoua, de cop que i’a, dins nòsti rèng. Mau-grat lis evidènci e lis incertitudo, crida sebo sarié renega noste èime, nosto memòri e noste ounour. Sèmpre lou Felibrige a sachu mounta uno pouncho, empura lis enavans, entrina soun mounde. Nous fau, cènt-cinquanto an après, renouva li suplicacioun de Frederi Mistral espremido dins « Ço que voulèn », en lis ajustant au miés à noste tèms. Dins l’esperit dóu discours de Sant-Roumié, es capitau, vuei : de revendica la recouneissènço di culturo d’espressioun regiounalo ; de revendica l’eicecioun franceso di culturo d’espressioun regiounalo fàci au moundialisme que meno perdre la foundamento di civilisacioun, fàci à l’unifourmita impausado pèr li grand menaire dóu mounde. Nòsti revendicacioun dèvon prendre lou rebous de l’erso de foulige que nego li diferènci e fai au mole tóuti lis individu de la terro.

Devèn quicha pèr uno espressioun franco e fermo di culturo regiounalo, devèn quicha pèr faire recounèisse li culturo regiounalo territourialo coume autant de tresor inmateriau de l’umanita.

Devèn demoura counvincu que lou Felibrige, dins soun bèl age, dóu meme biais que fuguè lou proumié à inicia l’aparamen e l’espandimen d’uno lengo regionalo, poudrié èstre, à la tèsto d’uno meno de federacioun naciounalo di minourita territourialo moustrant à l’Estat que la diversita recouneigudo e acetado, es un fatour de couësioun naciounalo, mai subre-tout pas uno menaço pèr l’unita, pèr l’integreta de la Republico, coume poudrian encaro lou cregne lis anacrouni jacoubin.

Car felibre, noste ideau es umanisto, s’afiermo dins la liberta, lou respèt de l’ome e dis istitucioun. Nous revèn de manda à la fàci de l’indiferènci destrusènto, uno retourico lèsto à esmòurre l’adesioun de l’óupinioun e dis edile sus de prepaus federaire, clar-vesènt e plen de judice.

De dela aquesto noblo ambicioun avèn, seguramen e fieramen, de persegui noste pres-fa coume l’avèn toujour coumpli, de baia en cadun lou goust de la lengo, de l’istòri, dóu coustume, di tradicioun. Mai nous fau mesfisa de pas trop bouta sus lou davans, usanço e tradicioun coume souleto marco de noste pres-fa. Riscarian que li pisso-vinaigre nous empeguèsson un image counfi dins lou passat, ço qu’es au revès de la dóutrino mistralenco e dounc d’un coumunautarisme atroufiant e nèsci. Noste emperious besoun de nous douna sènso coumta, de nous douna cors e amo dins la sauvo-gàrdi de la persounalita nostro e de nosto rebello lengo d’o, es perfetamen coumpatible emé la vido vidanto de vuei. Nosto toco, dins soun founs, sa councepcioun e sa sicoulougìo es en plen mouderno, pamens, à l’evidènci, i’a uno virado de prendre que lou plus fin di devinaire poudrié nous sibla !

Ah ! basto que siguen escouta, assousta e empura coume Mistral l’escriguè au sujèt de Roumanille. Es en citant aquéli rego pareigudo dins l’Aiòli après la mort de Roumanille, en aquesto annado de celebracioun dóu bi-centenàri de sa neissènço que rendrai l’oumenage degu au paire dóu Felibrige, au capoulié de 1888 à 1891 :

« Roumaniho escoutavo, assoustavo, empuravo. Dounavo de counsèu, de-fes de remouchinado. E coume èro dóu pople, e qu’èro resta pople, éu à si remoustranço, se metié proun de sau, metié pas toujour d’òli. Mai res se fachavo d’éu. Avié tant fa pèr nosto lengo, avié mes, pèr l’espurga, pèr la reabili, tant d’afecioun, de gàubi, d’esperit naturau, que tóuti respetavon soun autourita de paire, soun gentun de pouèto, sa valour d’escrivan, soun bon sèn de vièi mèstre ».

Avans que d’auboura la Coupo, vous dève espremi mi gramaci pèr l’ounour que me fasès, de m’agué pourta tourna-mai à la plus auto founcioun felibrenco. Assajarai d’èstre digne de vosto fisanço e de countunia coume pode d’empura l’enavans di fort.

E aro, coume pas me clina emé deferènci davans aquelo que sèt an de tèms acoumpagnè moun capouleirat. Sèt an de tèms, mau-grat la crudello esprovo que l’esterniguè, emé soun risoulet avenènt, pertout ounte s’es rambado a leissa lou plus galant e lou plus flame souveni. La rèino Angelico, unanimamen amado di felibre, qu’an, tant que iéu, aprecia sa gràci, soun gentun, si qualita, sa presènci e soun engajamen. Gènto Angelico, gramaci pèr voste bèu reinage coumpli counscienciousamen. Mai, sabèn desenant que lou reinage fuguè que la coumençanço d’un envestimen qu’aro vous tendra coumpagno touto la vido. Sian tóuti, pèr se n’en rejouï.

Salude aro, noun sènso esmougudo, la nouvello rèino dóu Felibrige, la rèino Adelino, chausido pèr lou grand laureat di Jo flourau setenàri Miquèu Maffrand, elo que s’atrobo èstre la pichoto fiho de la majouralo Pauleto Baylac-Serret. Ié revèn de jouga lou role tengu antan pèr madamo Mistral, pèr Margarido Priolo o pèr Viveto Jonnekin. Tant lèu prouclamado, dissate, i’avès fa cachiero. Acoumpagnara de soun gentun la seguido de moun capouleirat e sènso doutanço se pòu afourti qu’atroubara proche de tóuti, la memo afecioun que pourtavias à la rèino Angelico.

Auboure la Coupo à soun reinage que souvetan urous e clafi de satisfacioun.

Auboure la Coupo à la majouralo nouvelàri Angelico Marçais.

Auboure la Coupo au grand laureat Miquèu Maffrand, à soun umanisme e à sa pouësìo.

Auboure la Coupo à la vilo de Brageirac e à soun maire Daniè Garrigue.

Auboure la Coupo à l’aveni dóu Felibrige e i vitòri esperado.

Jaque Mouttet

Capoulié dóu Felibrige

Cet article a été publié par

© Le Felibrige Tous Droits réservés | Réalisation Dream Media® 2016 - Mentions légales et crédits