Discours de la Coupo 2016

Discours de la Coupo

Santo-Estello de Niço – Dilun 16 de mai 2016

Gènto rèino,

Car felibre,

Fai 86 an, lou capoulié Marius Jouveau adusié pèr lou proumié cop la Coupo à Niço, èro pèr lou centenàri de la neissènço de Frederi Mistral, l’adusié simboulicamen sènso que res ié beguèsse. L’adurrara pièi pèr la Santo-Estello de 1936. Enfin, lou capoulié Carle Rostaing en 1960 e lou capoulié Reinié Jouveau en 1982 pourtaran tambèn la Coupo à Niço coume vuei ai l’ur de la presenta davans vautre.
-Après lou Cantalés, terro auvergnato forço atraiènto e fegoundo mai un pau reclauso. Niço que nous reçaup ougan, duberto, resplendènto e grouadisso douno à chifra sus l’àndi de soun istòri, sus la permanènci de soun identita e de sa lengo noun escafado pèr lou cousmoupoulitisme.
-Douta d’un poudé counsulàri tre lou siècle dougen, Niço sèmpre pastara e gardara soun èime e sa persounalita propro, fin qu’à n’en deveni, pèr tóuti li regioun d’o, un eisèmple de tenesoun. Mau-grat uno istòri qu’a couneigu tànti boulouverso, Niço e soun coumtat dins uno perpetualo moudificacioun de si raro, au fiéu dis aneissioun e di restacamen, à l’asard dis endevenènço, dis evenimen, di soubeiran, de l’amenistracioun, demourèron e demoron sèmpre uno entita fièro de si caratère propre e fidèlo à si foundamento.
-Emai qu’à passa tèms lou nissart fuguèsse lengo óuficialo, noun escapè, long di siècle, à soun apaurimen e l’escrit fuguè à mand de desparèisse.
-A la debuto dóu siècle dès-e-nouven, lou precursour Jóusè-Rousalìndou Rancher s’es di de « sourgi lou parla de nòsti maire », de moustra qu’aqueste parla èro peréu uno lengo literàri, de faire counèisse la memòri dóu païs e de releva li tradicioun.
-Vuei, dins sis ensìgni piado, dins la draio tambèn, ensignado pèr l’Escòla de Bellanda foundado tre 1880 sus la demando de Frederi Mistral pèr persegui l’obro de Rancher, la vilo de Niço aculis bellamen lou Felibrige coume l’a toujour sachu aculi, uno vilo de Niço, en 2016, sèmpre que mai refourtido de sa drudo culturo, de sa counsciènci e de soun identita.
-En 1832, alor qu’au Mas dóu Juge Frederi Mistral dins si dous an cambejo dins l’envirounamen de sa maire, Rancher escri : « …dans la basse et dans la haute Provence, et je dirais même jusqu’aux frontières de la Catalogne, la langue est la même qu’à Nice ». -Parieramen à tant d’autre precursour, Rancher espremis l’unicita de la lengo, prelùdi à la filousoufìo espandido pèr lou Felibrige qu’espelira un pau plus tard.
-Pèire Devoluy quicho encaro sus lou sujèt en baiant, en 1926, d’esplico siéuno : « Si l’on met de côté l’ensemble des parlers béarnais-gascons, à chacun desquels on peut fixer dans l’ensemble d’oc des frontières régionales, je voudrais qu’on m’indiquât de pareilles frontières ailleurs, depuis Brive jusqu’à Nice… Non ! il n’y a pas plus de dialectes languedociens que de dialectes provençal, limousin ou dauphinois : il y a des parlers et une langue, voilà le fait. Et si je constate qu’à Chatillon(s?)-en-Diois on parle avec les caractéristiques limousines ; qu’à Saint-Martin-d’Entraunes, dans la Provence niçarde, on parle exactement comme à Montpellier, vous me ferez pourtant bien la charité de ne pas supposer qu’il y ait eu là des colonies montpelliéraine et limousine. Ce n’est absolument que le plus ou moins d’archaïsme de leurs formes que se différencient les parlers d’oc ».
-Aquelo analiso tiro touto la sustànci d’uno realita.
-Lou majourau Andriéu Compan, éu, pèr la Santo-Estello de Niço de 1982, escrivié : « Fai caud de s’avisa qu’en charrant niçart, poudès vous senti au vostre en Prouvènço, en Limousin, en Gascougno. -Aquesto fraternita que Rancher descriéu dins si prefàci, pòu sèmpre se verifica vuei ». Aquelo coustatacioun es encaro valido en 2016. Es pas la rèino Angelico que dira lou countràri, elo que, niçardo dins l’amo, despièi cinq an trevo li Mantenènço, n’avalouro la freiresso e coustato claramen l’intercoumprenesoun di parla.
-Vaqui dounc, car felibre la demoustranço de ço que sian, de ço qu’aparan, de ço que cresèn.
-De coutrìo emé la lengo vai l’identita ; dous elemen maje que sagelon l’èime d’un pople e qu’afourtis uno civilisacioun. Dos presènci que s’ilustron perfetamen à Niço.
-« Au lendeman dóu restacamen, lou païs de Niço se veguè desbarca uno rounsado de mounde vengu dóu deforo, de gènt de touto raço, de touto merço ; lis un, lis ivernant, n’aguènt coume soulet soucit que de se gaudi lou soulèu, d’autre, vengu emé l’idèio de se gagna la vido, d’autre encaro emé cadun li siéu resoun, bèn tant que en un pau mai de cènt an, la chifro de la poupulacioun de Niço de 40 000 es passado à 400 000. E, lou miracle es que, en despié d’un tau bourroulis, lou pople de Niço a sachu preserva la siéu óuriginalita, lou siéu biais de viéure, de faire e soun parla. La vitalita dóu tiatre poupulàri niçart n’es la plus bello provo ». Ansin parlavo lou majourau Francés Gag, tambèn à l’óucasioun de la darriero Santo-Estello niçardo.
-Sènso ges de doute, la lengo countribuïs à afierma uno identita e l’identita s’afiermo au travès d’uno lengo.
-Mistral, disié gaire diferentamen quàuqui nounanto cinq an aperavans : « Tenès, arregardas ço que se passo pereici : deja vosto coustiero, vosto embaumado ribo de Cano emai d’Antibo, de Niço e de Mentoun, de Sant-Rafèu e d’Iero, n’es-ti pas lou cagnard, lou paradis terrèstre, ounte vènon à vòu iverna lis estrangié » (1887).
-Mau-grat un aport d’en-deforo de grando amplour, Niço, bello e rebello adus lou testimòni qu’es poussible à-n-uno culturo terradourenco de teni targo, de resista e d’eisista, dounc à-n-uno poupulacioun de garda soun identita.
-Identita, mot quasimen incouneigu de nòstis ancian, coume faire pèr l’enfusa dins la dóutrino felibrenco ? Fau pas demanda à Frederi Mistral de nous douna lou mot de santo Claro, l’emplego pas, tout just se lou cito dins lou Tresor. Au contro, Mistral, de-longo utiliso lou mot raço (la noutiço dóu mot dins lou Tresor coumto trento rego). Pèr Frederi Mistral « èime » es lou mèstre mot, a un sèns mai prefouns e, à l’evidènci, es talamen miés asata à la determinacioun de ço que ressentèn e talamen miés coumprés dóu pople felibren.
-Dóu tèms de Mistral, lou mot identita èro pas de modo. Lis encicloupedìo nous ensignon qu’es un de si countempouran : Joseph Halévy (1827-1917) que, lou proumié defendeguè la tèsi de l’identita, pamens, a faugu d’annado pèr que devenguèsse un tèmo, d’à cha pau, de mai en mai atuau.
-D’aiours lou mot identita aparèis dins lis estatut felibren soulamen dins la versioun de 1997, i’a pas vint an. Dins tóuti lis edicioun precedènto, en 75, en 34, en 11, en 5 es unicamen fa mencioun d’èime naciounau.
-Pamens, leissaren de coustat lou mot èime qu’a pas soun equivalènt en francés. Pourtaren nosto atencioun sus raço e identita. Sabe bèn que lou mot Raço es aro foro-bandi e que lou mot identita es d’interpretacioun tihouso, es egau, poudèn se faire de questioun : li dous mot soun-ti coumparable ? An-ti un meme sèns ? podon-ti se counfoundre ? an ti uno semblanço ?
-Es eisa d’óusserva que l’identita, es definido coume caratère permanènt e foundamentau d’uno persouno, d’un group qu’an uno similitudo perfèto ; principe foundamentau de la lougico tradiciounalo ; sentimen ressenti par un individu d’aparteni à tau group souciau, e que l’entiro à adóuta d’ùni coumpourtamen especifi.
-Lou Larousse, pièi, douno au sèns figura dóu mot raço : Emsemble de personnes présentant des caractères communs.
-Lou TDF douno entre autro la reviraduro lignée : tira de raço, avoir les qualités de ses parents.
-Aquéli definicioun mostron que quouro Mistral emplego raço, es pas bèn liuen de ço que vuei se pòu dire identita : un mot magnifi que malurousamen à si revès.
-Lou councèt, de cop que i’a, sièr d’escampo à d’ate demasia. Poudèn regreta que se ié vegue souvènti-fes negativamen qu’un aproche pouliti o geoupouliti e noun uno vesioun etnoulougico, naturalo e freirenalo.
-Vuei à Niço, acampa à l’entour de la Coupo e de la fraternita qu’encarno, nous revèn de presenta l’idèio nostro de l’identita, la filousoufìo que n’en trescoulo, la definicioun que, nàutri li felibre, voulèn farga e faire valé.
-Au contro d’interpretacioun parcialo toumbant eisadamen vers lou counflituau e l’antagounisme, l’entendamen felibren, au regard de l’identita, enausso lou respèt, la counsideracioun, la reciproucita, lou partage, la duberturo, la couneissènço. Pèr nautre felibre, l’identita dèu raproucha e noun óupausa. Es un biais d’afierma de counvicioun e un racinun segur, mai en meme tèms, de coumprendre d’àutri group uman, d’ana coutrìo em’èli, de ié pourta ajuda, de ié parla, d’oubra ensèn. Qunte enrichimen, qunte devé que de sesi l’identita dis un e dis autre. L’identita noun s’impauso, noun se subis. Lis identita tant que n’i’a, façounon la fàci dóu mounde, raiounon coume un bèn universau. « Ce qui est meurtrier, c’est de définir son identité contre l’autre » escri Amin Maalouf. Parieramen Daniel Desbiens largo : « Notre besoin inné de se comparer aux autres nous éloigne trop souvent de notre vraie identité ».
-Veici de sàgi paraulo, afiermen dounc eici sènso trantaia que l’identita fargo li diferènci necito à la varieta e à la drudesso di civilisacioun. Fau quita touto idèio de s’embarra dins soun cruvèu e d’estrati soun veisin. L’identita s’endevèn à la bellesso emé la filousoufìo felibrenco.
-Niço alargo la resoun vivo e forto de la coumprenesoun, de la freirejacioun pousado à la grando font mistralenco dins lou drech ana dis èime divers de nòsti Mantenènço que paston la councepcioun meme dóu Felibrige. Se d’èime divers fan la fisiounoumìo e la filousoufìo dóu Felibrige, fuguèsson, à soun image, la realita de l’ensèn dóu territòri naciounau. Nous es un devè de tourna dire de-longo que lis èime divers soun necessàri à la santa, à l’anamen, à l’eisistènci de nòsti regioun e de la Franço. Noun i’a pas que l’ecounoumìo que comto !
-Pèr aquéli que sabon, que volon bèn coumprendre la significacioun dóu mot èime, ié pescaran tout lou verai de l’umanita, touto l’essènci de la sagesso.
-Car felibre, quouro lou vènt de la sagesso boufo dins li velo, la lus se fai mai luminejanto, e sabès, i’a rèn coume la lus pèr espandi la fe, l’espèr, l’amour.
-En disènt : « Nous-àutri que sabèn – Ço que l’istòri porto », Mistral signalo claramen lou bataioun dis ignourènt e en meme tèms nous encourajo à trasmetre la couneissènço.
-Ounour e glòri à Niço que saup mestreja soun astrado bèn cavihado dins soun ilustre passat, Niço que nous a reçaupu à bras dubert, Niço qu’is óurigino soun noum avié proubable lou sèns de sourgènt. Que sèmpre demourèsse sorgo de vido pèr nosto amo de-longo renadivo ! Óubliden pas jamai que « Dóu mount Ida fin-qu’au ribas de Niço – Lis óulivié boumbisson renadiéu ».
-Niço que sèt an de tèms aura douna au Felibrige la gènto e poupulàri rèino Angelico, rèino idealo tant pèr soun gentun que pèr soun engajamen, rèino que s’acountènto pas d’èstre sourrisènto mai jougno sis esfors i nostre pèr lou triounfle dóu Felibrige.
-Tras sa jouinesso, fisançous, auboure la Coupo que me fuguè fisado fai dès an e bève au Felibrige de deman.

Jaque MOUTTET

Capoulié dóu Felibrige

Cet article a été publié par

© Le Felibrige Tous Droits réservés | Réalisation Dream Media® 2016 - Mentions légales et crédits